آخرین مطالب
امکانات وب
امام حسین (ع) در اسپانیا (Imam Husayn in the Spain)
نویسنده : دکتر محمد رضا شهیدی پاک، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز (اربعین1394)
تلخیص : کیومرث حیدریان دانشجوی دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم
خانم ناهید رضایی دانشجوی دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم (عاشورا1395)
چکیده :
بررسی ، "علل سیاسی مذهبی و اجتماعی جلوگیری از انتشار تشیع در اندلس" ، نشان داد ، کار خلافت اموی و عباسی در محو تشیع از اسپانیا ، در برابرعلاقه ادبیات اسپانیایی به امام حسین(ع) موفق نبود و مرثیه نگاری امام حسین(ع) در اثار دانشمندان وعلمای اندلس ماندگار شده است و بخشی عمده از تاریخنگاری تشیع است.
کلید واژه : اندلس ، اسپانیا ، امام حسین(ع) در اسپانیا ، تشیع در اندلس
مقدمه :
یکی از مهمترین موضوعات مطرح در تاریخ اسپانیا در دوره اسلامی بررسی ، "علل سیاسی مذهبی و اجتماعی جلوگیری از انتشار تشیع در اندلس " ، است . پدیده تشیع ستیزی امویان سابقه تاریخی پیش از اسلام دارد . تیرگی و ستم امویان از دوره جاهلیت دامنگیر خاندان اهل بیت عصمت و طهارت شد و هنگامی که پیامبرص به قدرت رسید و دولت تاسیس کرد امویان که تشنه قدرت بودند ، بلافاصله پس از رحلت پیامبر خدا (ص) توطئه های گسترد ه ای را برا ی نفوذ در قدرت نوپای اسلامی به کا ربستند ، مورخان از این هجوم وسیع امویان برای کسب قدرت از طریق جلوگیری از توسعه تشیع در حجاز و شامات و مصر وعراق با عنوان " الغارات " ، یا د کرده اند . مولف در قرن بیستم مراحل غارات امویان در مغرب و اسپانیا ، حوزه بزرگ غرب اسلامی را جمع ،آوری و بررسی و تحلیل کرده است . بنا به این بررسی ها غا رت های امویان در اسپانیا درست استمرار غارت ها ی امویان از میراث تشیع در شرق جهان اسلام است .
نسل كشى شيعه بوسيله امويان در اندلس :
نسل كشى شيعه بوسيله امويان در اندلس با استقرار دولت مركزى در قرطبه و اسكان مناسب امويان در شهرها و نقاط آباد و اصلى اندلس ابعاد تازه اى پيدا كرد، و گويا يكى از اهداف تاريخى استقرار امويان در اندلس جلوگيرى از شكل گيرى دولت شيعه در اندلس بوده است، و نقطه عطف اين هدف در اوج شكوفايى امويان اندلس حاصل شده است . یکی از پیشوایان مورخان اندلس به اين حقيقت تاريخى اشاره كرده است كه هدف عبدالرحمن ناصر از سركوب گسترده شورش ها جلوگيرى از قيام سراسرى تشيع در اندلس بوده است و اگر اين نسل كشى گسترده نبود ، تشيع در اندلس حاكم مى شد. اقدامات امویان و سپس خلافت عباسی در جلوگیری از انتشار تشیع در اسپانیا که علت اصلی آن سابقه قدرت طلبی امویان در جهان اسلام است ، سرانجام از علل اصلی سقوط اندلس شد و مسلمانان مهمترین نقطه استراتژیکی خود در جنوب اروپا را از دست دادند و همزمان با مراحل این سقوط بود که جنگ های صلیبی آغاز شد و صلیبی ها تا مرز های مصر وشام و عراق رسیدند و بخش هایی از قلب جهان اسلام را گرفتند و خود را برای نزدیک شدن به حجاز آماده کردند . این بود سرانجام غارت تشیع که بوسیله امویان شرق با معاویه آغاز شد و با عبدالرحمن اموی در اسپانیا استمرار پیدا کرد و خلافت عباسی با فراهم ساختن زمینه اختلاف در اسپانیا آن را وارد مراحل سقوط نهایی نمود.
تاریخنگاری تشیع و بررسی علل سیاسی اجتماعی جلوگیری از انتشار تشیع :
در برابر همه اقدامات خلافت اموی و عباسی برای محو تشیع ، تاریخنگاری تشیع و بررسی علل سیاسی اجتماعی جلوگیری از انتشار تشیع ،تاریخ ادبیات اسپانیا در دوره اسلامی شاهد علاقه و گرایش مورخان و ادبای اسپانیایی به مرثیه سرایی و ثبت تاریخ امام حسین(ع) بوده است و این مطلب حاکی از این حقیقت است که امام حسین(ع) از نقاط مشترک تاریخنگاری در جهان اسلام است .ادبیات و مرثیه او کلاس آموزشی زنده جهانی برای ابدیت است و یکی از ابعاد گسترده و ماندگار تاریخنگاری تشیع در اسپانیا امام حسین(ع ) است . امویان در شرق جهان اسلام با قتل امام حسین(ع) و یاران او نتوانستند کاری ازپیش ببرند ودر اسپانیا دوره اسلامی نیز با وجود همه اقدامات امویان اندلس برای جلوگیری از انتشار تشیع در اسپانیا ، فرهنگ اهل بیت در اثار علما و دانشمندان اندلس ثبت شده است و هنوز پس از حدود هزار وسیصد سال از حادثه کربلا ، امکان بررسی مجدد انعکاس حادثه کربلا و شخصیت انقلابی امام حسین (ع) در عرصه تاریخنگاری تشیع وجو دارد .
توقف کارکرد دو ثقل سفر حج و سفر کربلا از غرب اسلامی:
دو سفر حج و کربلا از غرب جهان اسلام مانند جهاد فی سبیل الله برای حفظ هیمنه اسلامی در غرب اسلامی عمل می کرد اما توقف عمدی ان بوسیله امویان اندلس ، اثار زیانباری برای جهان اسلام داشت . علمای بسیاری در مورد تقدم حج و جهاد در اندلس قرون وسطی فتوی داده ا ند و اختلاف کرده اند . ابن خلدون از پیشوایان تاریخنگاری در جهان اسلام و بویژه ، صاحب سبک در تاریخنگاری مغرب و اندلس است . این تاریخنگار که اجداد او بدنبال مهاجرت و اخراج گسترده مسلمانان از اسپانیا آنجا را ترک کردند و در تونس ساکن شدند ، در خاطرات خود نکاتی را در مورد امام حسین(ع) و سفر زیارتی او آورده است که همین یک گزارش او دارای اهمیت وِیژه در تاریخ نگاری تشیع و تاریخ و فرهنگ زیارت و سفر زیارتی بلند مدت و طولانی که در اصطلا ح و فرهنگ زیارت به آن "شد رحال " می گویند دارد و این سنت با سابقه طولانی ، از زمانی حدود نخستین اربعین به قصد حرم امام حسین(ع) آغاز شده است . این شد رحال سفر به قصد زیارت امام حسین(ع) از راه های دور و اقامت در حرم او را در راس سفرهای زیارتی در جهان قرار داده است . ابن خلدون مورخ نیز به سنت شد رحال قبر امام حسین(ع) بوسیله مسلمانان و شیعیان مغرب اشاره کرده است .این سفر در کنار گزارش سفر حج مغربی ها واندلسی ها بوده است . او گزارشی از حرکت مستمر کاروان سفر کربلا از مغرب به عراق برای زیارت امام حسین(ع) دارد. با تحلیل گزارش ابن خلدون به این نتیجه می رسیم که ، جماعتی از شیعیان در کنار کاروان های حج مغرب که در ایام حج و غیر آن به حجاز می رفته اند برای سفر کربلا،هم" شد رحال" می کرده اند ، و برای این مسیر طولانی بار سفر می بسته اند . گزارش ابن خلدون مبنی بر سفر یکی از مسولین این سفر همراه گروهی به نام بنی حسین به مغرب اوسط است که برای اجرای این سفر به کربلا که از آن با عنوان رئیس کربلا یاد کرد ه است . حاکم آن منطقه مانع از این سفر شده است اما رئیس کربلا همراه با بنی حسین موفق شده اند سرانجام گروهی از شیعیان مغرب را در این سفر به کربلا ، بسیج کنند . با این وصف ممانعت و جلوگیری از انتشار تشیع در اسپانیا و مغرب مانع از سفر کربلا در کنار سفر حج از آن دیار شد ، و زمینه سقوط نهایی اسپانیا دوره اسلامی با اخراج تشیع از آن جا فراهم گردید . اخراج تشیع از اسپانیا بوسیله امویان و عباسیان و وابستگان آنها در طول حضور مسلمانان در اسپانیا جزو استراتژی ثابت دولت های یاد شده بود که آثار ژئوپلیتیکی فاجعه باری برای جهان اسلام در مدیترانه غربی به همراه داشت و ورود دو نیروی متخاصم و ویرانگر صلیبی و مغول به جهان اسلام از نخستین عوارض آن بود . دو سفر حج و سفر زیارتی امام حسین مانند دو ثقل بزرگ می توانست چون جهادی مستمر قدرت اسلامی را در سراسر مدیترانه برقرار و ثابت نگه دارد و راه حسین(ع) از غرب اسلامی ضامن کارکرد موفق را ه حج بود ..
دو سفر حج و سفر زیارتی امام حسین (ع) مانند دو ثقل بزرگ می توانست چون جهادی مستمر قدرت اسلامی را در سراسر مدیترانه بویژه در مدیترانه غربی برقرار و ثابت نگه دارد وضامن کارکرد موفق حج در پیوستگی این دو بود.
ابن خطیب اسپانیایی و مرثیه امام حسین (ع) :
تاریخنگار دیگر اسپانیایی که در راس تاریخنگاری غرب اسلامی در قرن نهم هجری است . ابن خطیب ، شاعر و مورخ و سیاستمدار اندلسی است . او نخست وزیر و حاجب دولت بنی الاحمر در اسپانیا است . این دولت که اخرین مرحله حضور مسلمانان در اسپانیا را را رقم زد ، در غرناطه (گرانادا امروزی) تاسیس گردید . ابن خطیب ضمن گزارش واقعه کربلا و حادثه عاشورا به جریان حضور اندیشه کربلا و ذکر مصیبت امام حسین(ع) و مرثیه سرایی او در ادبیات اندلسی اشاره دارد . او در تاریخنگاری واقعه کربلا ، بخشی از آن را در کتا ب خود آورده است . از جمله او نوشت :
فان قتيل الطف من آل هاشم
أذَلَّ رقاب المسلمين فَدَلَت
الم تر ان الارض أضَحَت مَريضَةً
لِقتْل حسَين و البلاد أقْشَعَرَّتْ
همه مسلمانان در برابر کشته آل هاشم در صحرای کربلا
سر تعظیم فرود آورده اند
و آیا نمی بینی که جهان در قتل حسین(امام حسین (ع)) بیمار است
و همه سرزمین ها و شهر ها از این فاجعه بر خود می لرزد
پژوهش در مورد مرثیه امام حسین(ع) و عاشورا در اسپانیا عصر حاضر:
در دوره معاصر نیز محققانی به وضعیت کنونی امام حسین(ع) در اسپانیا پرداخته اند و این به خاطر وجود ریشه های عمیق تاریخی مربوط به اهل بیت در آثار دانشمندان اندلس در گذشته است. بویژه معرفت امام حسین(ع) وتاریخ حوادث تشیع وبویژه وقایع مربوط به تاسوعا و عاشورا که به عنوان بخشی از روزشمار تاریخ اسلام ، در تاریخ های عمومی در اسپانیا ثبت شده است . امام حسین(ع) در ادبیات اسپانیا که در بین محققان آن دیار همواره مورد تحقیق و بررسی قرار میگیرد و در اسپانیا هنوز به جاست و در دوره معاصر در آثار چند محقق اسپانیایی، بویژه در " کتاب تاثیر فرهنگ و آداب ایرانیان و تشیع در اسپانیا" (138ش) از مایکل مکلین (Michael Mcclain) به وضعیت کنونی توجه به مراثی امام حسین(ع) در ایام مختلف ازجمله ایام تاسوعا و عاشورا دربرخی شهرهای اسپانیا در حا ل حاضر پرداخته است و نمونه های بسیاری از این مراثی را ذکر کرده است . این اثر حاکی از زنده بودن گرایش به امام حسین شناسی و تاسوعا و عاشورا پژوهی و تذکر به مناقب و صفات حضرت عباس(س) به خاطر ریشه های تاریخی است که همچنان در اسپانیا وجود دارد.
نتیجه :
جلوگیری از انتشار تشیع در اندلس نشان داد ، کار خلافت اموی و عباسی در محو تشیع از اسپانیا ، در برابرعلاقه ادبیات اسپانیایی به امام حسین(ع) موفق نبود و مرثیه نگاری امام حسین(ع )در اثار دانشمندان وعلمای اندلس ماندگار شده است .
منبع : تاریخ تحلیلی اندلس، تاریخ تشیع در اندلس و اسپانیا قرون وسطی ، اهل بیت در آثار علمای اندلس ، تاریخنگاری غرب اسلامی و فرهنگ تشیع در اسپانیا
برچسب‌ها: اندلس, اسپانیا, امام حسین, ع, در اسپانیا تاریخ و تمدن ملل اسلامی...
برچسب : اسپانیا, نویسنده : 5heydarian571 بازدید : 298